Groeten uit Amerika 10

(Greetings from America)

In het tiende deel volgen we de personen beter bekend als de groep of club van Scholte.

Naast Ds. Scholte vertrokken nog vele predikanten en sympathisanten naar Amerika. De Afscheiding vanuit de Nederlands Hervormde Kerk in 1847 was mede de grootste drijfveer om te emigreren. In verschillende staten van Amerika werden nieuwe gemeenten gesticht waar vrijheid was om te preken. Er is gekozen voor een kleine korte biografie over deze bijzondere groep omdat anders het eigenlijke doel van deze artikelenserie wordt teniet gedaan. De volgende 11 predikanten sloten zich aan bij de groep van Scholte en stichtten nieuwe gemeenten in Nederland en in de vaak ongerepte prairies van Amerika.

1. Ds. Albertus Christiaan van Raalte

Hij werd geboren op 17 oktober 1811 te Wanneperveen Overijsel, zoon van Albertus van Raalte en Catharina Christina Harking. Op 11 maart 1836 trouwde hij in Leiden met Christina Johanna de Moen, dochter van Benjamin de Moen en Johanna Maria Wilhelmina Menzel. Zij was geboren te Leiden op 30 januari 1815. Op 24 september 1846 verlaat Albertus Christiaan van Raalte met zijn vrouw en 5 kinderen Nederland. Vanuit Rotterdam vertrekt hij met 53 gemeenteleden naar New York City op het passagiersschip de Southerner. Het gezin laat in totaal 11 kinderen na.

Ds. Albertus Christiaan van Raalte stichtte de stad Holland in de staat Michigan. Op 27 november 1876 overlijdt hij in Holland Michigan en zijn vrouw was hem enige jaren reeds voorgegaan op 30 juni 1871 eveneens te Holland Michigan.

Dochter Johanna Maria van Raalte, geboren op 19 oktober 1838 te Genemuiden, trouwt in 1861 te Holland, Ottawa County Michigan met de afgescheiden predikant Pieter Jan Oggel. Hij was geboren op 18 juni 1829 te Axel en een zoon van Johannes Pieter Oggel en Adriana Maria de Pree. Hij verlaat Nederland op 29 april 1856 op het schip Revenue Pieter Jan Oggel overlijdt op 13 december 1869 in Holland, Michigan en zijn vrouw Johanna Maria van Raalte op 22 januari 1897 eveneens te Holland Ottawa County Michigan. Vermeldenswaardig is ook dat het huwelijk tussen Dettje Bakker (20) en Piebe Klaver (31) wordt voltrokken door Ds. van Raalte in 1849.

Dettje Bakker is een dochter van Willem Jeltes Bakker en Etje Okkes Okkema. Het echtpaar Willem Jeltes Bakker vertrekt in 1847 met 9 kinderen vanuit Janum (Dantumadeel) naar Amerika. Dettje Bakker was geboren op 27 februari 1829 te Janum en overlijdt op 28 mei 1901 in Ottawa County Michigan.

2. Ds. Anthony Brummelkamp

Hij werd geboren op 14 oktober 1811 te Amsterdam en was een zoon van tabakswinkelier Johannes Brummelkamp en Anna Henrietta Hesselink. Op 16 augustus 1834 treed hij in Leiden in het huwelijk met Maria Wilhelmina de Moen eveneens een dochter van Benjamin de Moen en Johanna Maria Wilhelmina Menzel. Zij was geboren in Leiden op 12 januari 1808. Haar eerste huwelijk op 02 maart 1826 te Leiden was met Caspard Tieleman die op 21 juni 1828 te Leiden overleed. Caspard Tieleman, dekenfabrikant werd geboren op 11 september 1806 te Leiden en was een zoon van Hendrik Willem Tieleman en Johanna Margaretha Howaarde. Uit haar eerste huwelijk werden 2 kinderen geboren.

Anthony Brummelkamp sluit zich ook aan bij de groep van Scholte maar besluit niet te emigreren. Hij was medeoprichter van de Theologische school van de Christelijke Afgescheiden Gemeenten. Hij was hoogleraar op deze Theologische school. Hij overlijdt op 02 juni 1888 te Kampen en zijn vrouw overlijdt op 21 december 1873 eveneens te Kampen. Het gezin Brummelkamp laat nog eens 11 kinderen na.

3. Ds. Marten Annes Ypma

Hij werd geboren op 26 augustus 1810 te Minnertsga als zoon van Anne Ypkes Ypma en Jeltje Anes. Hij trouwt op 11 februari 1843 in de gemeente Barradeel met Jetske Jobs van der Tol. Zij was een dochter van Job Pieters van der Tol en Maaike Jans Heerema en werd geboren te Welsrijp op 23 januari 1820.

Het gezin Ypma vertrekt met dochter Maaike in 1847 op het schip de Vesta vanuit Rotterdam naar Amerika. Hier sticht hij het plaatsje Vriesland in de staat Michigan. Voordat het Friese gezelschap hun eindbestemming heeft bereikt hebben velen aan boord en onderweg het leven gelaten waaronder de kleine Maaike van anderhalf jaar oud. In Vriesland worden nog eens 5 kinderen geboren.

Op 1 mei 1863 overlijdt Ds. Marten Annes Ypma in het plaatsje Alto in de staat Wisconsin. 2 jaar later overlijdt zijn vrouw op 15 september 1865 in South Holland in de staat Illinois. Ds. Marten Ypma en zijn vrouw Jetske liggen, zoals zij wensten, begraven in de kolonie die ze stichten: Vriesland in Michigan.

4. Ds. Cornelis van der Meulen

Hij wordt geboren op 15 december 1800 te Middelharnis (Zuid Holland) en is een zoon van Jacob van der Meulen en Anna de Rijk. In het jaar 1826 trouwt Cornelis van der Meulen met Elizabeth Geertrui van de Roovaard. Hij vertrekt in 1847 met een grote groep Zeeuwen uit Goes naar Rotterdam. Hier gaat hij met zijn vrouw en 6 kinderen aan boord van de Princess Sophia die hen naar New York aan de Hudsonrivier brengt.

Hij is de grondlegger in 1847 van het plaatsje Zeeland in de staat Michigan.

Het echtpaar van der Meulen krijgt 12 kinderen. Ds. Cornelis van der Meulen overlijdt op 23 augustus 1876 en zijn vrouw enige jaren eerder op 07 februari 1869. Ze worden beide begraven op de begraafplaats Zeeland Cemetery in Michigan.

Interessant is het huwelijk dat dominee Cornelis van der Meulen (genoemd de Minister of Gospel) sluit op 07 februari 1856 te Kalamazoo in Michigan tussen Wijnand Gardenier en Aaltje Strik. Hierbij waren vertegenwoordigd Ds. Albertus van Raalte en Ds. Marten Ypma. De verbondenheid tussen de afgescheiden predikanten na hun emigratie blijkt dus groot.

5. Ds. Simon van Velzen

Hij wordt geboren op 14 of 25 december 1809 te Amsterdam als zoon van kostschoolhouder Simon van Velzen en Neeltje Johanna Geselschap. Op 16 augustus 1834 (dezelfde huwelijksdatum als Anthony Brummelkamp) huwt hij te Leiden met Johanna Maria Wilhelmina de Moen. Zij was de 3e dochter van Benjamin de Moen en Johanna Maria Wilhelmna Menzel die trouwde met een afgescheiden predikant en werd geboren op 18 oktober 1816 eveneens te Leiden.

Simon van Velzen wordt o.a. predikant te Drogeham, Leeuwarden en Amsterdam. Later wordt hij professor aan de Theologische Hogeschool te Kampen.

Al op jonge leeftijd overlijdt zijn vrouw Johanna Maria Wilhelmina. Dit vindt plaats in de gemeente Leeuwarderadeel op 25 mei 1837. Uit het huwelijk werd 1 zoon geboren die ook de naam Simon kreeg.

Op 02 juni 1838 trouwt hij voor de tweede keer in Hattum met Johanna Alijda Lucia van Vos dochter van Tetso van Voss en Hendrika Christina van Langen. Zij was geboren op 14 augustus 1811 te Hardenberg en zij overlijdt voor 01 september 1841 want dan trouwt Simon van Velzen voor de derde keer.

Ditmaal met Zwaantje Stratingh op 01 september 1841 in de Gemeente Delfzijl. Zij was een dochter van Jacobus Lucas Stratingh en Grietje Harmannus Bos en geboren op 21 mei 1814 te Appingedam. Simons derde vrouw Zwaantje overlijdt in 1872 te Kampen. Uit het derde huwelijk worden nog eens 3 dochters geboren.

Op 08 april 1896 overlijdt na een bewogen leven Ds. Simon van Velzen eveneens te Kampen. Hij was een markante afgescheiden predikant met een hele moeilijke persoonlijkheid die vaak in zijn nadeel is uitgewerkt.

6. Ds. Seine Bolks

Seine Bolks werd geboren op 30 april 1814 in Den Ham Overijssel. Hij is een zoon van Albert Bolks en Zwaantje Gerrits. In 1847 vertrekt hij met een groep medesympathisanten uit de omgeving van Hellendoorn naar Amerika. Op het schip Oudubon zetten ze koers richting New York.

In 1848 stichtte hij het plaatsje Overisel in de staat Michigan.

Seine Bolks is gehuwd op 11 juli 1838 in de gemeente Den Ham met Geertje Brouwer. Zij is een dochter van Gerrit Brouwer en Hendrike Brouwer en was geboren op 11 juli 1814 te den Ham. Een tragisch moment in het leven van Ds. Seine Bolks is ongetwijfeld de dag dat 3 van zijn kinderen door verdrinking om het leven komen in Port Sheldon.

In 1871 vertrok hij naar Orange City in Iowa waar Sjoerd Aukes Sipma, Jelle Pellmulder en Henry Hospers een nieuwe nederzetting wilden stichtten. Hier blijft hij predikant tot zijn emeritaat. Ook is hij erg betrokken bij de opbouw van deze nieuwe kolonie en wordt hij de oprichter van het Northwestern College. Op 16 juni 1894 overlijdt hij op 80 jarige leeftijd te Orange City. Zijn vrouw was enkele jaren eerder overleden op 10 september 1888 eveneens te Orange City Beiden worden begraven op de begraafplaats West Lawn Cemetary in Orange City te Iowa.

7. Ds. Hendrik de Cock

Hendrik de Cock werd geboren op 12 april 1801 in het Groningse Wildervank, als zoon van een welgestelde herenboer genaamd Tjaarda de Cock en Jantje Hindriks de Boer.

Hij werd dé predikant die aan de basis stond van de Afscheiding op 13 oktober 1834, die uiteindelijk leidde tot het ontstaan van de zelfstandige gereformeerde kerken naast de Nederlands Hervormde Kerk. Na te hebben gestudeerd in Groningen werd hij predikant in achtereenvolgens Eppenhuizen, Noordlaren en Ulrum. In Ulrum breekt hij met de Nederlands Hervormde Kerk en stapt hieruit met de voltallige kerkenraad en ondertekende de Acte van Afscheiding of Weederkering.

Hij trouwt op 11 februari 1824 in de gemeente Wildervank met Frouwe Hillenius Venema, dochter van Hillenius Derks Venema en Eelbren Edzes Tonkes. Zij werd geboren op 4 (of 15) mei 1803 eveneens te Wildervank. Het gezin de Cock kreeg 5 kinderen.

Dominee de Cock werd zelfs vanwege "verstoring van de rust" tot 3 maanden gevangenisstraf veroordeeld en met zijn gezin uit de pastorie gezet. Het aantal volgelingen van Ds. de Cock liep in korte tijd op tot duizenden. Door anderen werden ze spottend Koksianen genoemd.

Op 14 november 1842 overlijdt Hendrik de Cock op 41 jarige leeftijd aan een longziekte te Groningen. Zijn vrouw overlijdt op 24 september 1889. Ze worden beiden begraven op de Zuiderbegraafplaats in Groningen waar thans een momument aan hun leven herinnert.

8. Ds. Huibert Jacobs Buddingh

Hij wordt geboren in 1810 te Rhenen als zoon van bierbrouwer en wethouder Willem Buddingh en Suzanna Antonia Sandbrink.

Zijn eerste gemeente na zijn studie is Biggekerke. Hij sluit zich aan bij de groep van Scholte en vertrekt uit het noorden van het land in 1848 naar Amerika. Het schip waar hij de overtocht mee maakt heet de Garonne. Hier blijft hij tot 1851 waarna hij terugkeert naar Nederland. Zijn populariteit onder de Zeeuwse bevolking was de grootste reden om terug te keren. Hij wordt predikant tot aan zijn dood te Goes. Op 10 november 1870 overlijdt hij aldaar op 60 jarige leeftijd. Ds. Huibert Jacobus Buddingh blijft ongehuwd.

9. Ds. Anthony Jacob Betten

Hij wordt geboren op 19 juli 1813 te Utrecht als zoon van Jan Betten en Jacoba Klomp. Hij trouwt op 19 februari 1834 te Utrecht met Jacoba Harmiena van der Hagt, dochter van Hermanus van der Hagt en Jacoba van Steenwijk. Ook zij werd geboren te Utrecht.

Het gezin Betten verlaat in 1847 Nederland en vertrekt naar Amerika. Het gezin gaat in 1847 aan boord van de Nagasaki met 5 kinderen en vestigt zich in het plaatsje Pella in de staat Iowa. In 1835 en 1840 waren reeds 2 zonen van Anthony Jacob Betten en Jacoba Harmiena van der Hagt overleden. Op 6 december 1900 overlijdt Anthony Jacob Betten te Orange City, Sioux County, Iowa. Wanneer Ds. A. J. Betten zijn echtgenoot is overleden is niet bekend.

In The Centennial Book Orange City, Iowa 1870-1970 staat een grote foto van Hotel Betten, zodat we mogen aannemen dat Ds. Anthony Jacob Betten naast predikant ook hoteleigenaar was.

10. Ds. George Frans Gezelle Meerburg

Hij wordt geboren op 01 november 1806 te Leiden als zoon van Adrianus Hendriksz Meerburg (dekenfabrikant) en Francina Petronella Maria van Heyningen. Hij trouwt op 13 mei 1837 in de Gemeente Emmikhoven en Waardhuizen met Johanna van der Beek. Zij is een dochter van Govert van der Beek en Aletta Branderhorst en werd geboren op 12 april 1814 te Koudekerk.

Hij studeert theologie in Leiden en wordt Hervormd predikant in Almkerk en Nieuwendijk totdat hij door de NHK uit zijn ambt wordt gezet wegens ongeschiktheid. Het echtpaar laat vijf zonen en twee dochters na waarvan uiteindelijk 2 zonen ook predikant worden.

Op 12 december 1855 overlijdt George Frans Gezelle Meerburg te Almkerk. Zijn vrouw Johanna van der Beek overlijdt tijdens een avondmaalsdienst op 25 augustus 1883 eveneens te Almkerk.

11. Ds. Lambertus Gerardus Cornelis Ledeboer

Hij wordt geboren op 30 september 1808 te Rotterdam als zoon van de welgestelde koopman Bernardus Lambertus Ledeboer en Anna Christina van den Ende. Hij stamt af van het Duitse adelijke geslacht Von Ledebur.

Hij gaat vervolgens Theologie studeren in Leiden en sluit zich later aan bij de club van Scholte welke allen uit de Nederlands Hervormde Kerk stapten. Veel van zijn volgelingen noemen zich Ledeboerianen en stichtten Ledeboeriaanse Gemeenten gevormd om de persoon en het werk van Ds. Lambertus Gerardus Cornelis Ledeboer.

Hij overlijdt op 55 jarige leeftijd op 21 oktober 1863 te Benthuizen in Zuid-Holland.

Zijn bekendste uitspraak op 13 augustus 1859 is:

God breekt pilaren af, waardoor het huis gaat zinken.
De dragers worden min, zo er nog enk´le zijn,
God blaast de lichten uit, die hier en daar nog blinken
En daar Hij neemt het zijn, wat blijft er dan de schijn?

Ds. L. G. C. Ledeboer bleef ongehuwd.

Er zijn nog vele predikanten te noemen zoals Ds. Christiaan Daniel Louis Bähler, Ds. Gerrit Baai, Ds. Pieter Zonne, Ds. Johannes Hendricus Donner, en Ds. Jakob de Liefde maar bovenstaande 11 zijn de bekendste en belangrijkste afgescheiden predikanten die zich bij de club van Scholte hadden aangesloten.

NOTE: Correction from Jan Koops (jankoops@planet.nl) in August 2010: "Van de anderen weet ik het niet, maar C.D.L. Bähler is NIET met de afscheiding meegegaan. Wél zijn broer Pierre Benjamin maar die behoorde niet tot de club Scholte."

Heeft u naar aanleiding van dit verhaal aanvullingen of verbeteringen dan hoor ik dat graag.

Kor Postma
van Aernsmastraat 14
9104 HG Damwoude
Tel: 0511-422640

Mede dank zij de medewerking van onderstaande personen is dit artikel tot stand gekomen.